DİNAMİK TESTLER

 GECELİK 1 mg DEKSAMETAZON SUPRESYON TESTİ (1 mg DST)

 Testin Amacı

 ACTH ve kortizol düzeylerini baskılayarak hiperkortizolizm olup olmadığını test etmek amaçlanır ve tarama testi olarak kullanılmaktadır.

 Tek başına tanı koydurmaz, doğrulama testi gerekir.

 Özel bir hazırlık gerektirmez; poliklinik şartlarında uygulanabilir.

 Glisemik disregülasyon ve dispeptik yakınmalar yapabilir. Muhtemel gastrointestinal yan etkiler açısından dikkatli olunması ve engel bir durum yoksa proton pompa inhibitörü (PPİ) ile profilaksi yapılması önerilir.

Testin Yapılışı

 Hastaya testten önceki gece saat 23:00-24:00'da 1 mg Deksametazon (2 adet Dekort® 0,5 mg tablet) verilir.

 Hemen ertesi sabah 10-12 saatlik açlıktan sonra saat 08:00 - 08:30'da kortizol için kan örnekleri sarı kapaklı jelli tüplere alınır ve serum kortizol düzeyi ölçülür.

Testin Yorumlanması 

 Gece 1 mg Deksametazon aldıktan sonraki sabah serum kortizolü <1.8 µg/dL olması hiperkortizolemi varlığını dışlar. Serum kortizol <1.8 µg/dL ise normal yanıt vardır.

 Gece 1 mg Deksametazon aldıktan sonraki sabah serum kortizolü ≥1.8 µg/dL olması ek doğrulama testleri ile değerlendirmeyi gerektirir. Kortizol düzeylerinin daha yüksek çıkması suprese olmaması ise hiperkortizolizm varlığını gösterir.

Test sonrası bakılan kortizol değerinin ne olması gerektiği de diğer bir görüş farklılıkları vardır. ABD Ulusal Sağlık Enstitüsü kortizol seviyesinin yeterli baskılanma düzeyi için 5 µg/dL eşik değerini göstermiştir. Eşik değerin 1.8 µg / dL olması duyarlılığın artmasına bir başka deyişle tarama testi özelliğini artırmış olmakla birlikte yanlış pozitif tanı olasılığını da arttırabilir. Amerika Klinik Endokrinologlar Birliği ve Amerika Endokrin Cerrahlar Birliği’nin ortak önerilerinde ise subklinik Cushing Sendromu için eşik değer 5 µg /dl olarak bildirilmiştir.

DST ile kortizol düzeyi 1.8 µg /dl’nin altında saptananlar için ACTH bağımsız otonom glukokortikoid salgısının ekarte edildiği net olarak ifade edilebilir.

DST’de, kortizol değerinin 5 µg / dl ve üzerinde saptanan hastalar ise Cushing Sendromu olarak değerlendirilmelidir. Ara değerler hasta bazlı ele alınmalı ve Cushing Sendromu tanısı için sözü edilen diğer testlerden yararlanılmalıdır.

DÜŞÜK DOZ (2 gün 2 mg) DEKSAMETAZON SÜPRESYON TESTİ

Testin Amacı 

 Hiperkortizolemi tanısının doğrulanması için kullanılır.

 Özel bir hazırlık gerektirmez; poliklinik şartlarında uygulanabilir.

 2 gün 2 mg DST’nin spesifitesinin daha yüksek olduğunu belirten bu nedenle daha tanısal olduğuna dair bulgular mevcuttur.

 Fizyolojik hiperkortizolizm durumları; Gebelik, Morbid obezite, Kötü kontrollü diyabet, Depresyon, Alkol bağımlılığı, Glukokortikoid rezistansı, Anoreksia nevroza, Yoğun kronik egzersiz durumları, Cerrahi, şiddetli ağrı durumları, Hipotalamik amenore pseudocushing durumu nedenidir. Pseudocushing tabloları varlığında 2 mg 2 gün DST tercih etmek daha doğru olabilmektedir.

Testin Yapılışı

 Hastaya iki gün boyunca altı saat ara ile birer adet Deksametazon içeren Dekort® 0,5 mg tablet verilir

1. gün saat 06:00, 12:00, 18:00 ve 24:00'de birer tablet verilir

2. gün saat 06:00, 12:00, 18:00 ve 24:00'de birer tablet verilir

3. günün sabahı 10-12 saatlik açlıktan sonra saat 08:00 ve 08:30'da kortizol için kan örnekleri alınır. Kortizol için kan örneği sarı kapaklı jelli tüplere alınabilir

 Muhtemel gastrointestinal yan etkiler açısından dikkatli olunmalı ve gerekli ise proton pompa inhibitörü (PPİ) ile profilaksi yapılmalıdır.

 Testin Yorumlanması

 Serum kortizol düzeyinin son Deksametazon dozundan 2-6 saat sonra <1.8 µg/dL saptanması hiperkortizolemi varlığını dışlar.

 Serum kortizol düzeyinin son Deksametazon dozundan 2-6 saat sonra ≥1.8 µg/dL saptanması hiperkortizolemi varlığını gösterir.

 Bu testte bazı durumlarda (gebelik, obezite, oral kontraseptif ve antiepileptik kullanımı, alkolizm vb.) yanıltıcı sonuçlar ortaya çıkabilir.

YÜKSEK DOZ DST (Yüksek doz deksametazon supresyon testi )

Testin Amacı

 Cushing Sendromu ayırıcı tanısında kullanılır.

 Hipofizer Cushing ektopik ACTH sendromu ayırıcı tanısı içindir. Bugün bu ayrım için artık daha çok inferior petrozal sinüs örneklemesi tercih edilmektedir.

Testin Yapılışı

 Test yüksek doz deksametazon (2 gün süreyle 8 mg (4x2)) baskılama testidir.

 Bu testi tek gecelik 8 mg olarak uygulayanlarda vardır.

Testin Yorumlanması

 Plazma kortizolu ve idrar kortizolu %50 oranında baskılanma ile yanıt alınır.

 Baskılanma olmaması Ektopik ACTH sendromu tanısı koydurur.

 Cushing hastalığı olanlarda, tek gecelik 8 mg DST sonrası ertesi sabah saat 08:00’de serum kortizol düzeyi 5 µg /dL (140 nmol/L) altındadır.

ORAL GLUKOZ TOLERANS TESTİNE (OGTT) İNSÜLİN YANITI

 Testin Amacı:

  Özellikle postprandial reaktif hipogliseminin değerlendirilmesi için kullanılır.

 Teste Hazırlık 

 Standart OGTT hazırlığı gibidir.

 Doktor ya da beslenme uzmanı tarafından özel bir beslenme düzeni önerilmediyse, test yapılmadan önce üç gün normal şekilde yemek düzeni sürdürülmeli ve aşırı ya da her zamankinden farklı bir egzersiz yapılmamalıdır.

 Test uygulanmadan bir gece önce, saat 21:00'den sonra aç kalınmalıdır, su içilebilir.

 Test öncesinde hastanın kullandığı ilaçlar sorgulanmalıdır.

 Enfeksiyon varlığında, ayrıca ağır bir stres, travma ya da cerrahi girişim söz konusu ise OGTT ertelenmelidir.

 Testin uygulandığı süre boyunca çay, kahve veya sigara içilmemeli; herhangi bir yiyecek tüketilmemelidir. Çok az miktarda su içilmesinde bir sakınca yoktur.

 Test sırasında mümkün olduğunca yürüyüş vb aktiviteler yapılmamalıdır.

Testin Yapılışı 

 10-12 saatlik gece açlığını takiben, hastadan glukoz ölçümü için açlık kan örneği alınır (0. dk).

 Belli miktarda glukoz solusyonu (300 mL su içinde 75 g anhidröz glukoz veya 82,5 g glukoz monohidrat) içirilir.

 0., 30., 60., 120., 180. ve gerekli ise 240. ve 300. dakikalarda kan glukoz düzeyi ve eş zamanlı insülin ölçümü için kan örnekleri alınır.

 Kan örneklerinde insülin, C-peptid veya diğer hormonlar ölçülecek ise alınan örnek 30 dk içinde santrifüj edilmeli ve ve hemen aynı gün çalışılmayacaksa -20°C derin dondurucuda saklanmalıdır .

Testin Yorumlanması

 Uzun OGTT’de normal değerler aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

 Zaman Glukoz (mg/dL) İnsülin (mIU/L)

 Açlık 70-100 <15

30. dk <180 -

60. dk <155 <60

120. dk <140 <80

180. dk 70-100 <15

240. dk 70-100 <15

300. dk 70-100 <15

GECE TÜKÜRÜK KORTİZOLÜ

Testin Amacı

 Cushing sendromu taramasında ve hastalık düşündüren belirti ve bulguları olan hastalarda Cushing sendromu tanısında kullanılır.

 Serum serbest kortizolünü yüksek doğrulukla yansıtır, tükürük akım hızından etkilenmez.

 Serum kortizolünün aksine kortizol bağlayıcı globulin (CBG) seviyesinden etkilenmemesi bir avantajdır.

 Uyku düzeni çok değişken olan, vardiyalı çalışan işçilerde gece yarısı dip değeri görülmeyebilir.

 Tütün veya meyan kökü çiğneyenlerde yanlış pozitif saptanabilir.

 Sigara içenlerde de yüksek bulunmuştur.

 Ağız içine kanama olumsuz etkileyebilir

 Tükrük kortizolu sensitivitesi ve spesifitesi yüksek olan bir testtir, Son zamanlardaki yayınlarda, yüksek spesifitesi ve sensitivitesi ve kolay uygulanabilirliği nedeni ile gece yarısı tükrük kortizolu ölçümü önerilmektedir.

Hazırlık 

 Özel bir diyet veya açlık gerektirmez.

 Testin yapılacağı gün sigara içilmemelidir.

 Test yapılmadan önce 15 dakika bir şey yenilmemeli, içilmemelidir.

 Testten önce dişlerin fırçalanması önerilmez, su ile ağızın çalkalanması yeterlidir.

 Testin Yapılışı

 Gece tükrük kortizolü, serum serbest kortizolü ile paraleldir. Günlük kortizol ritminin dip yaptığı zaman olarak 23:00-24:00 arasında bir zamanda alınmalıdır.

 Doğrudan veya ağız içinde çiğnenecek pamuk tamponlar (salivette) ile toplanan tükrükte ölçüm yapılır.

Not: Tükürük örneği çalışılana kadar buzdolabının kapağında 5 gün, derin dondurucuda (-20 ℃) 3 aya kadar saklanabilir. Oda sıcaklığında bekletilmemelidir.

Testin Yorumlanması 

 Gece yarısı tükürük kortizol düzeyinin <0.2 µg /dL olması normal kabul edilmektedir.

 Gece yarısı tükürük kortizol düzeyinin ≥ 0.2 µg /dL olması, bir diğer test ile doğrulanmak koşulu ile hiperkortizolemi varlığını tanısını destekler.

Gebelikte Cushing sendomu tanısı güçlük oluşturur, Tanıda idrar serbest kortizolü ile birlikte tükrük kortizolünün ölçülmesi önerilmektedir. İdrar kortizolünün 4 kat, tükrük kortizolünün 2 veya 3 kat yüksek olmasında, Cushing sendromu tanısı düşünülmelidir.